Przez lata lekarze rodzinni odgrywali kluczową rolę w opiece zdrowotnej, pracując w różnych środowiskach – od gabinetów, przez szpitale, po społeczności lokalne.¹ Taka organizacja pracy sprzyjała budowaniu relacji  między klinicystami. Wymieniając spostrzeżenia na korytarzach i rozmawiając o codziennych sprawach podczas przerw, tworzyli głębokie więzi i harmonijną wspólnotę. Obecnie medycyna jest bardziej podzielona na specjalizacje, a praktyki stają się coraz większe i bardziej sformalizowane.¹ Prowadzi to do osłabienia relacji zawodowych, powodując wzrost poczucia izolacji wśród lekarzy.

Może się wydawać zaskakujące, że medycyna jest zawodem sprzyjającym samotności. Lekarze spędzają przecież wiele godzin dziennie wśród pacjentów i współpracowników. Jednak badanie Athenahealth z 2018 roku, obejmujące 1400 lekarzy, ujawniło niepokojący trend — 25% respondentów przyznało, że mimo ciągłego kontaktu z ludźmi, przynajmniej raz w tygodniu doświadcza poczucia osamotnienia.³

Niegdyś skomplikowane procedury, takie jak usunięcie pęcherzyka żółciowego czy wycięcie wyrostka robaczkowego, są dziś standardowymi zabiegami wykonywanymi ambulatoryjnie.³ Jednocześnie, mimo wzrostu efektywności opieki, innowacje te negatywnie wpłynęły na możliwość tworzenia więzi między lekarzami.³ Ponadto, w systemie zdrowia brakuje wsparcia, które nie tylko odciążyłoby lekarzy z nadmiaru obowiązków administracyjnych, ale też zapewniło pacjentom bardziej kompleksową i całościową opiekę.

Dlaczego zespołowość jest taka ważna w zawodzie lekarza?

Zawód lekarza wiąże się z ogromną odpowiedzialnością i stresem, dlatego poczucie wspólnoty jest kluczowe. Współpraca, jaka powstaje w ramach zespołów medycznych, przynosi liczne korzyści. Po pierwsze, daje lekarzom poczucie pewności w podejmowanych decyzjach.² Merytoryczna wymiana spostrzeżeń poprawia jakość usług medycznych. Ponadto jest to źródło emocjonalnego wsparcia, które przeciwdziała poczuciu zawodowej samotności — zjawiska tak powszechnego we współczesnej medycynie.² W efekcie zespół lekarzy nie tylko wzmacnia swoją wiedzę, ale także buduje relacje oparte na wzajemnym wsparciu i zaufaniu.

W jaki sposób można dążyć do tworzenia zgranego zespołu?

Tworzenie zespołu powinno odbywać się na dwóch płaszczyznach. Po pierwsze, kluczowa jest współpraca między lekarzami różnych specjalności. Po drugie, istotne jest tworzenie zespołu składającego się nie tylko ze specjalistów, ale także z personelu okołomedycznego. Lekarz, choć jest centralną postacią diagnozującą i planującą leczenie, nie zawsze ma czas, aby dogłębnie omówić z pacjentem wszystkie aspekty terapii czy odpowiedzieć na wszystkie pytania. Z tego względu, coraz bardziej popularnym podejściem jest formowanie zespołów terapeutycznych, które wspólnie odpowiadają za opiekę nad pacjentem.

1. Zespół specjalistów

W leczeniu przewlekłych schorzeń, takich jak cukrzyca, stwardnienie rozsiane (SM) czy choroba otyłościowa, opieka nad pacjentem wymaga współdziałania wielu specjalistów. Lekarz nie powinien być osamotnionym filarem terapeutycznym, lecz kluczową częścią większego zespołu. Polskie Towarzystwo Leczenia Otyłości (PTLO) w swoich zaleceniach dotyczących otyłości szeroko opisuje specjalistów, którzy powinni ściśle współpracować, aby opieka i leczenie pacjenta było efektywne.⁵ Na przykładzie tej choroby, są to:

• lekarz prowadzący- odpowiedzialny za diagnozę, wyznaczenie rodzaju i celów leczenia oraz kontrolę całego zespołu w terapii,
• fizjoterapeuta- szczególnie ważny dla pacjentów z otyłością leczonych metodą chirurgiczną, w ramach programu przygotowawczego do zabiegu, aby poprawić wydolność organizmu, oraz rehabilitacji po zabiegu,⁵
• dietetyk –  najistotniejszy w przypadkach, gdzie odpowiednie żywienie odgrywa kluczową rolę. Dietetyk może stworzyć indywidualny plan żywieniowy dostosowany do potrzeb pacjenta, uwzględniając jego chorobę i styl życia,⁵‍
• psycholog lub psychoterapeuta – wywiad z pacjentem z otyłością powinien obejmować ocenę zdrowia psychicznego, ponieważ choroba często współwystępuje z depresją. Ważne jest zdiagnozowanie zaburzeń nastroju i nawyków żywieniowych, a także uwzględnianie psychospołecznych czynników otyłości, stresu oraz motywacji pacjenta.

2. Zespół terapeutyczny

W takim zespole, obok lekarza, mogą znaleźć się między innymi:

• asystenci medyczni – wsparcie lekarza w codziennych obowiązkach, takich jak prowadzenie dokumentacji i koordynowanie badań diagnostycznych,⁴‍‍
• ‍edukatorzy zdrowotni – osoby odpowiedzialne za edukację pacjentów na temat ich choroby. Na przykład, pacjenta z cukrzycą, mogą nauczyć monitorowania poziomu glukozy. Pacjent, który rozumie swoją chorobę, jest bardziej skłonny do przestrzegania zaleceń lekarskich i unikania powikłań,
• ‍pielęgniarki specjalistyczne – pielęgniarki o specjalistycznej wiedzy i umiejętnościach mogą monitorować stan zdrowia pacjenta, wykonywać badania rutynowe i dokonywać wstępnej analizy wyników, a także zapewniać wsparcie w codziennym funkcjonowaniu.

Wizja lepszej przyszłości

Zespołowość w opiece zdrowotnej to nie tylko odciążenie lekarza, ale przede wszystkim poczucie:

• wspólnoty – budowanie relacji i więzi zawodowych,
• współpracy – efektywne działanie w grupie dla dobra pacjenta,
• wsparcia merytorycznego – możliwość konsultacji i wymiany doświadczeń.

Pacjent opuszczający gabinet lekarski nie powinien czuć się osamotniony. Powinien wiedzieć, że poza lekarzem prowadzącym ma wsparcie innych specjalistów w codziennym zmaganiu się z chorobą. Wdrożenie takich zespołów, choć wymaga zmian organizacyjnych, to inwestycja przynosząca korzyści – zarówno w postaci lepszych wyników zdrowotnych pacjentów, jak i większego komfortu pracy personelu medycznego.

‍

1. Frey J. J., 3rd (2018). Professional Loneliness and the Loss of the Doctors' Dining Room. Annals of family medicine, 16(5), 461–463. https://doi.org/10.1370/afm.2284
2. Pelc K., (2022), Dwugłos w sprawie samotności, https://www.mp.pl/medycynarodzinna/na-marginesie/wywiady/309814,dwuglos-w-sprawie-samotnosci
3. Pearl R., (2019), Physician Burnout: Isolation, Loneliness And The Loss Of The American Hospital, https://www.forbes.com/sites/robertpearl/2019/08/12/physician-burnout-isolation/?sh=6b5d908858a0
4. Lightening The Load Of Loneliness In Medicine, https://www.chenmed.com/blog/lightening-load-loneliness-medicine
5. Ostrowska, L., Bogdański, P., & Mamcarz, A. (2021). Otyłość i jej powikłania. Praktyczne zalecenia diagnostyczne i terapeutyczne (1st ed.). PZWL.