“Pacjenta należy stawiać na pierwszym miejscu” - to zdanie słyszy niemal każdy student kierunku lekarskiego czy lekarz w trakcie przygotowania do zawodu. Jednak w obecnym systemie ochrony zdrowia, w którym opieka nad pacjentem ulega fragmentaryzacji, a specjaliści rozliczani są na podstawie liczby przeprowadzonych wizyt i udzielonych usług, nie jest to najprostsze zadanie.

Wraz ze wzmożoną potrzebą humanizacji leczenia i całościowego podejścia do pacjenta, zmaterializował się nowy koncept. “Value-based healthcare” (VBHC), czyli medycyna oparta na wartości, to model organizacji systemu opieki zdrowotnej, którego celem jest osiąganie rezultatów mających istotny wpływ na jakość życia pacjenta i zgodnych z jego potrzebami. Z kolei lekarze mają być wynagradzani na podstawie realizacji tego założenia. 

W tym artykule dowiesz się, jak definiowana jest wartość w medycynie według modelu VBHC oraz jak wykonać pierwsze kroki w kierunku wdrożenia takiego modelu w Twojej praktyce lekarskiej.

‍Czym jest “wartość” w systemie opieki zdrowotnej?

Opisując model value-based healthcare, należy wziąć pod uwagę definicję słowa “wartość”, którą zamieścili w swojej publikacji “Redefining Health Care” twórcy pojęcia, Michael Porter i Elisabeth Teisberg:

Wartość w ochronie zdrowia równa się rezultatom, które mają znaczenie dla pacjentów, względem kosztów ich dostarczenia.

Autorzy Europejskich wytycznych dotyczących VBHC rozszerzyli tę definicję o filary, które stanowią wskazówkę do jej implementacji w praktyce: 

• wartość personalna - opieka nakierowana na spełnianie osobistych celów pacjenta, w której opinia pacjenta jest brana pod uwagę w procesie planowania terapii;
• wartość praktyczna - osiąganie najlepszych możliwych wyników przy dostępnych zasobach, w tym aktualnej wiedzy medycznej (ważnym elementem VBHC jest Evidence-Based Medicine);
• wartość społeczna - udział systemu ochrony zdrowia w budowaniu i rozwoju społeczności, a także efektywnych i wartościowych relacji lekarzy z pacjentami;
• wartość alokacyjna - sprawiedliwe i racjonalne rozdzielanie zasobów - zarówno materialnych, jak i ludzkich - wśród grup pacjentów, w celu zwiększenia wydajności procesu leczenia.

Dążenie do osiągnięcia wymienionych założeń ma prowadzić do rozwoju systemu opieki zdrowotnej, w którym straty finansowe i czasowe są minimalizowane, a tworzone jest miejsce na budowanie owocnej relacji lekarz-pacjent w procesie terapeutycznym. Z tego artykułu dowiesz się, czym jest opieka nakierowana na wartość oraz jak możesz wdrożyć ją w swojej praktyce lekarskiej.

‍Jak to działa w praktyce? - przykład implementacji VBHC w leczeniu cukrzycy typu 1.

Diabeter to grupa Holenderskich klinik zajmujących się opieką nad pacjentami cierpiącymi powodu cukrzycy typu 1. Przez skupienie zasobów na leczeniu jednego, konkretnego schorzenia, eksperci stworzyli warunki do multidyscyplinarnej współpracy specjalistów i całościowej opieki nad pacjentami. Ponadto, zgodnie z duchem VBHC, Diabeter skrupulatnie zbiera PROMs (Patient-Reported Outcomes) oraz kontroluje obiektywne rezultaty leczenia (HbA1c%). W tym celu wykorzystuje specjalną platformę online, służącą do kontaktu z pacjentami oraz zapisu pomiarów z glukometrów i pomp insulinowych. Otrzymywane informacje pozwalają ocenić, które działania personelu przynoszą najwięcej korzyści dla pacjentów, a które tylko zbędnie generują koszty.

Istotna dla realizacji projektu była metodologia zbierania danych. W Diabeter trzymano się międzynarodowych standardów ICHOM, ułatwiających ocenę efektów leczenia pacjentów z cukrzycą. To usystematyzowanie gromadzonych danych umożliwiło bardziej rzetelną ewaluację osiąganych wyników i możliwość ich porównania w większej skali, w tym międzynarodowej.

O sukcesie projektu świadczą rezultaty pacjentów kliniki - utrzymują oni zdrowszy poziom glikemii niż ogólna populacja mieszkańców Holandii chorych na cukrzycę typu 1. (55% vs 28% z HbAc1<7.5%), a także rzadziej wymagają hospitalizacji (3% vs 8%). Jak podsumował dr Henk Veeze, jeden z założycieli: “obecnie 10% holenderskich szpitali przekazało swoich pacjentów z cukrzycą grupie Diabeter, w tym dwa z siedmiu szpitali uniwersyteckich.²”

Co ważne, grupie Diabeter udało się osiągnąć te wyniki bez podniesienia kosztów ponoszonych w ramach świadczeń. 

‍Co możesz zrobić, aby wdrożyć elementy VBHC w swojej praktyce lekarskiej?

Literatura medyczna opisuje liczne przykłady wprowadzania modelu value-based healthcare w opiece medycznej na całym świecie. Do pierwszych kroków, które możesz podjąć, aby również stosować się do założeń VBHC, należą:

• gromadzenie i analiza wyników osiąganych w terapii, na przykład przez zbieranie PROMs i feedbacku od pacjentów, oraz monitorowanie kosztów poniesionych w procesie terapeutycznym - dobrą praktyką jest stosowanie modelu Time-Driven Activity Based-Costing - w tym artykule dowiesz się więcej;
• włączenie do swojej praktyki platformy online, służącej do utrzymywania kontaktu z pacjentami i zbierania od nich danych na temat stanu ich zdrowia;
• zmiana modelu rozliczania się z pacjentem - zamiast opłat jednorazowych za wizyty, koncepcja VBHC zakłada wynagrodzenie w modelu subskrypcji lub pakietów - w tym artykule dowiesz się więcej na temat rozliczania się z pacjentami w formie subskrypcji;

EIT Health udostępniło również schemat implementacji VBHC, który może być pomocny w zaplanowaniu wprowadzania zmian w Twojej praktyce lekarskiej.

‍Podsumowanie

Value-based healthcare to model systemu opieki zdrowotnej, do którego - według WHO - ma dążyć świat w XXI wieku. Opiera się na stawianiu pacjenta w centrum procesu terapeutycznego, ale przynosi też liczne korzyści dla lekarzy i innych pracowników ochrony zdrowia. Ponadto pozwala obniżyć koszty leczenia względem otrzymywanych rezultatów zdrowotnych. EIT Health stworzyło poradnik, z którego możesz dowiedzieć się więcej na temat wdrażania VBHC do swojej praktyki oraz jak już jest ona implementowana w Europie.

1. https://health.ec.europa.eu/system/files/2019-11/2019_defining-value-vbhc_factsheet_en_0.pdf‍
2. EIT Health, Implementing Value-Based Health Care in Europe: Handbook for Pioneers (Director: Gregory Katz), 2020.
3. https://diabeter.nl/en/
4.  https://www.ichom.org/patient-centered-outcome-measure/diabetes/
5. van Staalduinen, D.J., van den Bekerom, P., Groeneveld, S. et al. The implementation of value-based healthcare: a scoping review. BMC Health Serv Res 22, 270 (2022). https://doi.org/10.1186/s12913-022-07489-2
6. From value for money to value-based health services: a twenty-first century shift. WHO policy brief
7. Chola, Lumbwe, et al. “Costing Healthcare Services Using TDABC.” Costing Healthcare Services Using Time-Driven Activity-Based Costing, Center for Global Development , Oct. 2022, www.cgdev.org/sites/default/files/costing-healthcare-services-using-time-driven-activity-based-costing-simple-step-step.pdf.